Problemen in of met relaties
Veel problemen in de relatiesfeer worden veroorzaakt door een onhandige communicatie.
Aandacht voor hoe communicatie verbeterd kan worden maakt daarom een belangrijk onderdeel uit bij de behandeling van relatieproblemen en inter-persoonlijke problemen. Ik ben geen relatietherapeut, als er relatietherapie nodig is, dan zal ik u in overleg doorverwijzen. Wel kan ik met u kijken hoe bv. de communicatie in uw relatie verbeterd kan worden, of met u onderzoeken wat de oorzaken van de relatieproblemen kunnen zijn.
Tips om beter te communiceren
We luisteren vaak niet om te begrijpen maar om te reageren. Probeer te luisteren om te begrijpen.
Actief luisteren:
Bij het actief luisteren gaat de luisteraar expliciet na of hij de boodschap (inhoud én gevoel) van de spreker begrepen heeft. Het doel van actief luisteren is wederzijds contact te verbeteren. Vooral het gevoel echt begrepen te worden, zonder meteen beoordeeld te worden is belangrijk.
Luisteren, samenvatten en invoelen, (afkorting LSI), zijn belangrijke vaardigheden in de communicatie.
Meer info op het volgende filmpje: Communicatie
Jij-boodschappen en ik-boodschappen
Hoe kun je dingen duidelijk maken zonder dat de ander zich daardoor direct aangevallen of gekwetst hoeft te voelen? Met ik-boodschappen. Ze komen niet alleen milder over, ze vermijden oeverloos over en weer gediscussieer en hoogoplopende ruzies.
Het is misschien even wennen qua communicatiestijl maar het loont zeker de moeite om uit te proberen.
Een jij-boodschap zegt: jij doet iets fout. Een ik-boodschap zegt: ik zou het graag anders zien. Een ik-boodschap nodigt je gesprekspartner uit om begrip op te brengen voor jouw kant van de zaak. Je brengt een mededeling dicht bij jezelf. De ander kan daar niet al te veel tegenin brengen.
Een jij-boodschap is vaak een eis en/of verwijt aan een ander.
Jij-boodschap: Je doet ook nooit wat!
Ik-boodschap: Ik vind het fijn als je … wilt doen.
Een ik-boodschap bestaat uit een aantal elementen
1. Gevoel: Beschrijving van jouw gevoel of belemmering bij
2. Situatie: een bepaalde situatie/ gedrag van de ander
(3. Invoelen: invoelen hoe het voor die ander is – vooral belangrijk in een situatie met tegengestelde belangen)
4. Wens: datgene dat je graag zou willen, of een suggestie van het gedrag dat je graag van de ander zou zien.
Deze kun je op 3 manieren verwoorden:
– vriendelijk: ik zou het prettig vinden als….
– dringend: ik wil graag dat …. of ik wil dat je …..
– en heel soms dwingend: ik wil dat je……. zo niet, dan ga ik ……
Voorbeeld:
Jij-boodschap: Jij laat me altijd ’s avonds alleen, egoïst dat je bent!
Ik-boodschap: Ik merk (je gevoel) dat ik me alleen gelaten voel als je (beschrijving situatie) alle avonden van de week weg bent. Ik snap (invoelen) dat je behoefte hebt aan je eigen dingen, maar ik zou het erg fijn vinden (je wens) als we daar samen eens over kunnen hebben hoe dat anders kan/ of als je twee avonden per week thuis kunt blijven.
Je zult niet altijd alle vier de elementen die bovenstaand beschreven gebruiken. Belangrijkste van een ik-boodschap is dat je het bij jezelf houdt. Het gaat om jouw wens, en niet om wat de ander fout heeft gedaan.
Een verdere uitwerking
1. Gevoel: Beschrijving van jouw gevoel : bv. ‘ik vind het erg lastig om dit tegen jou te zeggen, ik merk dat ik het erg jammer vind als je of belemmering: bv. ik merk dat ik niet rustig kan lezen als…
2. Situatie: een bepaalde situatie/ gedrag van de ander
3. Invoelen: invoelen hoe het voor die ander is (vooral belangrijk in een situatie met tegengestelde belangen, in andere situaties kun je deze stap ook vaak wel overslaan)
Een tussenstap, waarbij je datgene dat de ander vermoedelijk ter verdediging zal gaan zeggen benoemt. bv. ‘ik snap dat je het erg lastig vindt om dit van mij te horen’, ‘ik snap dat je boos zal zijn’, ‘ik snap dat je er helemaal niet bij stil gestaan hebt’, ‘ik snap dat je het vermoedelijk heel druk hebt gehad’
4. Wens: datgene dat je graag zou willen, een suggestie van het gedrag dat je graag van de ander zou zien.
bv. ‘ik wil het graag met je oplossen’, ‘ik wilde het even tegen je gezegd hebben’, ‘ik wil graag dat je dat opruimt'(vriendelijk), ‘ik wil dat jet het (nu) opruimt (dringend), ‘ik wil dat je het opruimt, zo niet, dan ruim ik het op, en gooi het weg’.
Wanneer is een ik-boodschap handig?
Een ik-boodschap komt goed van pas in de volgende situaties:
- Als je wilt voorkomen dat de ander in de verdediging schiet.
- Als je je geërgerd voelt.
- Als je een agressieve reactie wilt vermijden, of agressie wilt de-escaleren.
- Als jij je in het nauw gedreven voelt en wil dat de situatie verandert (ook in fysiek benarde situaties).
- In de omgang met kinderen. Kinderen reageren veel meegaander op ik-boodschappen dan op ‘jij-moet’-boodschappen. Op die laatste ontvang je meestal een luid ‘Nee!’ Door een ik-boodschap kunnen ze de behoeften van een ander (leren) begrijpen. Ze voelen zich bovendien minder willekeurig en afwijzend behandeld. Dat is niet alleen prettig in de onmiddellijke situatie waarin je wilt dat ze iets doen (of laten), het versterkt ook hun zelfvertrouwen en vertrouwen in de wereld.
Voordelen ik-boodschappen:
- Ik-boodschappen klinken zachter.
- Bij een jij-boodschap verwijt je de ander iets, en/of je stelt een eis aan hem. Jij-boodschappen beginnen allemaal met het woord jij. De ander kan zich aangevallen wordt en kan daardoor makkelijk in de verdediging gaan. Achter elke eis en verwijt zit een wens. Bij ik-boodschappen communiceer je niet het verwijt of de eis maar de wens.
- Met ik-boodschappen geef je je eigen interpretatie of gevoel.
- Bij een ik-boodschap geef je aan dat het probleem bij jezelf ligt, dus niet de ander beschuldigen. Hierdoor roep je minder weerstand en opstandigheid op.
- Je neemt verantwoordelijkheid voor je eigen gevoel en vraagt de ander of ze daar rekening mee willen houden.
Nadelen jij-boodschappen:
- Jij boodschappen komen niet alleen harder over. Ze kunnen ook leiden tot een ongeoorloofde veralgemening, dreigend overkomen, veel negatieve woorden bevatten en te veel de nadruk leggen op afkeurend of niet-gewenst gedrag.
- Veralgemenen: De jij-boodschappen geven de suggestie dat iedereen er op deze manier over denkt, wat niet bevorderlijk is voor de eigenwaarde van iemand en bijgevolg ontmoedigend werkt.
- Dreigend: De verantwoordelijkheid van de boodschap wordt helemaal bij de persoon zelf gelegd (wat ben jij toch lastig) en dit zonder rekening te houden met de omstandigheden.
- Veel negatieve woorden: De jij-boodschappen bevatten veel negatieve woorden zoals nooit, altijd, slecht, fout… Het komt voor jezelf en voor de ander niet positief over als je altijd het minder goede in iemand benadrukt.
- Afkeuring van niet-gewenst gedrag. Je kunt beter goed gedrag belonen ipv slecht gedrag af te straffen. Je eigen verwachtingen daarom meer naar de voorgrond brengen is daarom de eerste stap naar een harmonieuzer samenleven.
| Bij jij-boodschappen | Bij ik-boodschappen |
| Toon je je eigen gevoel niet. | Zeg je eerlijk wat je denkt en voelt. |
| Leg je de schuld bij de ander, ver-/beoordeel je de ander; hij/zij zal zich daardoor schuldig of boos voelen en wordt opstandig en/of wordt in de verdediging gedrukt. | Geef aan dat het probleem bij jezelf ligt, je wekt daardoor minder weerstand en opstandigheid op. |
| Leg je de verantwoordelijkheid bij de ander voor wat jouw gevoel is, en doe je alsof hij expres geen rekening met jou houdt. | Neem je zelf de verantwoordelijkheid voor je eigen gevoel en vertrouw je dat de ander rekening wil houden met jouw gevoel. |
En aantal voorbeelden:
(sommige voorbeelden hebben alle 4 de elementen van een ik-boodshap (gevoel, situatie, invoelen en wens), sommige voorbeelden missen het onderdeel invoelen. Je hoeft dat natuurlijk ook niet altijd te doen, afhankelijk van de situatie.
Jij-boodschap: Geef die planten eens een keer water!
Ik-boodschap: (gevoel) Ik vind het vervelend dat (situatie) je al een aantal keer de planten niet gedaan hebt, terwijl we hadden afgesproken dat jij dat zou doen. (Invoelen:) ik snap dat je het druk hebt gehad), (wens) Ik wil daar graag een goede afspraak met je over maken.
——–
Jij-boodschap: Jij praat te hard
Ik-boodschap: (gevoel) Ik kan me niet concentreren (situatie) als ik je hard hoor praten (Invoelen) ik begrijp dat je enthousiast bent en wellicht niet in de gaten hebt dat ik aan het studeren bent (wens) ik wil graag (of zou graag willen- (vriendelijk) dat je iets zachter praat als ik aan het studeren ben
———
Jij-boodschap: Jij laat niet horen hoe het gaat.
Ik-boodschap: Ik zou graag beter op de hoogte zijn van de voortgang.
Met invoelen: Ik merk dat ik het jammer vindt om niet te weten hoe het gaat. Ik snap dat je het wellicht lastig vindt om het daarover te hebben, (of dat je geen tijd gehad hebt) maar ik zou het heel fijn vinden om van je te horen.
———-
Jij-boodschap: Jij begint steeds over iets anders.
Ik-boodschap: Ik vind het lastig om het over zoveel dingen tegelijk te hebben. (met invoelen), ik snap dat je dat wellicht vervelend vind. (wens) Ik zou het fijn vinden om één onderwerp eerst af te werken.
———-
Jij-boodschap: Wil je nou eens ophouden met dat gerook, alles stinkt ernaar
Ik-boodschap: Zou je misschien hier niet willen roken, ik heb er last van.
Wat uitgebreider met gevoel in invoelen;
Ík merk dat ik het moeilijk vind om tegen je te zeggen, maar ik heb veel last van die rook, ik snap dat je daar wellicht niet zo bij stil staat, maar ik wil graag dat je niet rookt als ik er ben.
————
Jij-boodschap: Wat maak je weer een herrie! Houdt het nou nooit op, dat getelefoneer van je?
Ik-boodschap: Karel, ik wil graag dit rapport afmaken voor de vergadering vanmiddag. Ik word nogal afgeleid door je telefoongesprekken. Ik zou het op prijs stellen als je even in de kamer hiernaast ging zitten bellen.
————
Jij-boodschap: Jij moet nú je mond houden.
Ik-boodschap: Ik kan zo geen gesprek met je voeren. Ik wil graag dat je kalmeert en ook mij even laat uitpraten.
Klik door naar een Powerpoint Presentatie
Leestip: Annette Heffels: praten met je partner – Voor liefde kun je kiezen
Lees hier verder over Omgaan en uitspreken van irritaties
En dan …… tot slot….
Je hoeft het niet over alles met elkaar eens te worden om een conflict op te lossen. Je kunt proberen met bovenstaande tips om handiger te communiceren. Toch is dat natuurlijk niet altijd een oplossing, aangezien communicatie altijd met een ander is. Als die ander dan toch niet doet zoals jij graag zou willen (hij/zij doet niet wat jij wil, je voelt je niet begrepen etcetera), en je denkt dat je alles gedaan hebt wat je kon (handiger communiceren, wellicht naar een relatietherapeut) tja… dan zit er soms niets anders op om voor jezelf te kijken of je dingen dan kunt gaan accepteren zoals ze zijn.
De oplossing zit altijd in jezelf – Ontwikkelen is loslaten, groeien is loslaten en veranderen is loslaten, accepteren. Zonder wrijving geen glans.
De metafoor van je hand in de snoeppot. Je kunt je hand pas terugkrijgen als je het snoep loslaat.
Over relatieproblemen is veel geschreven. Het boek van Annette Heffels, ‘praten met je partner’ is een aanrader.
De dramadriehoek geeft inzicht op rolpatronen die vaak kunnen voorkomen in miscommunicatie.